Ẩn dụ là gì?Phân biệt ẩn dụ với hoán dụ và hình thức minh họa?

Ẩn dụ là một trong những biện pháp tu từ được dùng trong các tác phẩm văn học nhằm tăng tính biểu cảm. Vậy, định nghĩa chính xác của phép ẩn dụ là gì? Phép ẩn dụ được chia thành bao nhiêu loại? Cùng tìm lời giải đáp chi tiết qua bài viết sau.

I. Định nghĩa về ẩn dụ

Theo sách giáo khoa, ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng sự vật khác hoặc hiện tượng khác tương tự nhau với tác dụng tăng sức gợi cảm, gợi hình.

II. Một số ví dụ về biện pháp ẩn dụ

Biện pháp ẩn dụ có thể chia thành 4 hình thức sau:

• Ẩn dụ về hình thức: Người viết hoặc người nói ẩn đi một phần ý nghĩa của câu văn.

Ví dụ: “Về thăm nhà Bác Làng Sen,

Có hàng râm bụt thắp lên lửa hồng.”

=> Ở đây, tác giả dùng biện pháp ẩn dụ với từ “thắp”. “Thắp” là từ ẩn dụ, nhằm ám chỉ hàng hoa râm bụt đang nở.

• Ẩn dụ cách thức: Người nói hoặc viết diễn đạt một vấn đề bằng nhiều cách, phép ẩn dụ được người diễn đạt đưa vào câu nói bằng các hàm ý.

Ví dụ: “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.”

=> Phép ẩn dụ: Kẻ trồng cây ám chỉ những người đã giúp đỡ bạn có được thành quả tốt.

• Ẩn dụ phẩm chất: Dùng phẩm chất của sự vật hoặc hiện tượng này thay thế cho phẩm chất của sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nhau.

Ví dụ: “Người Cha mái tóc bạc

Đốt lửa cho anh nằm.”

=> Phép ẩn dụ: Người Cha: Tác giả muốn ám chỉ người Cha chính là Bác Hồ. Người Cha và Bác Hồ có những nét phẩm chất giống nhau.

• Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác: Phép tu từ dùng để miêu tả đặc điểm, tính chất của sự vật được nhận biết bằng giác quan này nhưng lại được diễn tả bằng từ ngữ của giác quan khác .

Ví dụ: “Trời nắng giòn tan.” => Câu này muốn diễn đạt cảm giác nắng to, nắng chói chang.

III. Tác dụng của biện pháp ẩn dụ

Biện pháp tu từ ẩn dụ thường được sử dụng trong các tác phẩm văn học, ca dao, thơ ca, với tác dụng tăng sức gợi hình, gợi cảm, làm cho câu văn/câu thơ trở nên sinh động hơn. Những ẩn dụ giàu hình ảnh giúp người nghe, người đọc cảm thấy hấp dẫn, thú vị hơn.

Ví dụ: “Người Cha mái tóc bạc.”

Nếu tác giả dùng như thông thường là “Bác Hồ mái tóc bạc”, câu thơ sẽ mất đi tính biểu cảm và không thu hút được người đọc.

IV. Phân biệt ẩn dụ và hoán dụ

Ẩn dụ và hoán dụ là hai biện pháp có đặc điểm khá giống nhau. Sau đây là những điểm giống và khác nhau giữa hai phép tu từ này.

1. Giống nhau

• Về bản chất, cả hai phép tu từ này đều dùng tên gọi của sự vật, hiện tượng này để chỉ sự vật, hiện tượng khác
• Đều được dựa trên quy luật liên tưởng
• Cả ẩn dụ và hoán dụ đều giúp tăng sức biểu cảm của người đọc, người nghe

2. Khác nhau

Cơ sở liên tưởng của ẩn dụ là 2 sự vật/sự việc đó ít nhất có điểm tương đồng với nhau. Sự vật A có thể không liên quan đến sự vật B nhưng có điểm giống để có thể thay thế cho B, thì có thể được xem là phép ẩn dụ.

Còn cơ sở liên tưởng của phép hoán dụ là 2 sự vật/sự việc đó sự gần gũi và phải liên quan trực tiếp đến nhau.

Phép ẩn dụ có thể kết hợp với các biện pháp khác như so sánh, nhân hóa… với mục đích cuối cùng là tăng sức biểu cảm cho câu văn, câu thơ.

V. Một số bài tập sách giáo khoa về biện pháp ẩn dụ

Câu 1: 3 cách diễn đạt đều có tính biểu cảm khác nhau.

Cách 1: Là câu thông thường, không sử dụng biện pháp tu từ nào

Cách 2: Sử dụng phép so sánh (như), so sánh Bác Hồ giống như người Cha già, tạo nên sự thân thương, gần gũi

Cách 3: Sử dụng phép ẩn dụ: Người cha chính là Bác Hồ, thể hiện rõ tình cảm của Bác Hồ với người lính

Câu 2: Tìm phép ẩn dụ.

1. Ăn quả nhớ kẻ trồng cây: Thể hiện sự biết ơn, trân trọng những người đã tạo ra thành quả cho thế hệ sau
2. Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng: Thể hiện môi trường sống thường tác động đến nhân cách và khuyên nhủ mỗi người nên biết lựa chọn môi trường tốt để sống
3. Thuyền, bến là hình ảnh ẩn dụ

Thuyền ẩn dụ cho con trai.

Bến ẩn dụ cho con gái.

1. Mặt trời: Ẩn dụ cho Bác Hồ.

Câu 3: Tìm ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và tác dụng.

1. Ánh nắng là vô hình nhưng ở đây lại có hình hài, đường nét.

=> Giúp hình ảnh ánh nắng gần gũi hơn.

1. Tiếng rơi rất mỏng

=> Chuyển đổi cảm nhận từ thính giác sang thị giác, giúp người đọc như đang nhìn thấy sự nhẹ nhàng của tiếng mưa.

1. Ướt tiếng cười của bố

=> Tạo ra sự liên tưởng độc đáo trong hình ảnh của cơn mưa.

Trên đây là toàn bộ thông tin về phép tu từ ẩn dụ. Hinode hy vọng qua bài viết này, bạn sẽ có những kiến thức bổ ích và hiểu rõ về cách sử dụng của phép ẩn dụ.

>>>Xem thêm: 090 là mạng gì? Ý nghĩa của đầu số 090 là gì?